O człowieku, który boi się, że coś go ominie.

Coraz częściej zastanawiamy się jaki wpływ na nasze życie mają nowoczesne technologie. Są to rozważania zarówno w szerszym kontekście jak badania naukowe na przykład na temat wpływu korzystania z sieci na rozwój dzieci, ale również rozmowy z bliskimi, o tym jak technologie ułatwiają nam codzienne funkcjonowanie, jakie miejsce w naszym życiu zajmują.

Dzisiejszy tekst traktuje o szczególnym zjawisku, opisującym stosunek człowieka do nowoczesnych technologii – lęku przed odłączeniem.

Obserwacje kontekstu społecznego prowadzone przez oksfordzkiego socjologa doprowadziły do wypracowania i nazwania zjawiska FOMO - Fear of Missing Out to znaczy lęk przed odłączeniem. Zauważył on, że osoby spotykające się w celach towarzyskich coraz więcej czasu poświęcają na wymienianie się dostępem do swoich kont w mediach społecznościowych, oraz umieszczaniem w nich zdjęć i relacji z tych spotkań. Badacz opisał to zjawisko jako wszechogarniający lęk przed tym, że inne osoby w danym momencie doświadczają czegoś bardzo satysfakcjonującego, w czym ja nie uczestniczę.

Co napędza FOMO czyli lęk przed odłączeniem? To z pewnością potrzeba przynależności i obawa przed wykluczeniem. Taki rodzaj motywacji uwarunkowany jest ewolucyjnie, nie mamy przecież wątpliwości, że naszym przodkom łatwiej było przetrwać w grupie, korzystając z zasobów współtowarzyszy, natomiast wykluczenie z plemienia wiązało się niemal z pewną śmiercią.

Tym co stworzyło nowy kontekst dla tych „starych” potrzeb to z pewnością możliwość komunikowania się za pośrednictwem elektronicznych mediów – możemy być w kontakcie mimo fizycznego oddalenia.

Co wydaje się oczywiste, wysoki poziom lęku przed odłączeniem – FOMO wiąże się z intensywnym korzystaniem z internetu zwłaszcza z mediów społecznościowych oraz z nadużywaniem smartfona jako narzędzia do bycia online, w sieci.

Mniej oczywistymi zagrożeniami, które wynikają z nadużywania internetu i smartfoana to zachowania takie jak: korzystanie ze smartfona podczas przechodzenia przez ulicę czy prowadzenia samochodu, używanie telefonu i internetu podczas spotkań z rodziną i przyjaciółmi, w pracy, podczas seansu w kinie. Osoby nadużywające telefonu kończą i zaczynają dzień ze smartfonem w ręku.

Osoby doświadczające FOMO częściej stają się sprawcami sytuacji, gdy ktoś w ich towarzystwie czuje się nieważny i zlekceważony, ponieważ uwaga tej osoby, w trakcie spotkania „face to face” koncentruje się na telefonie komórkowym a nie na osobie towarzyszącej. Wracając do tego co leży u podstaw lęku przed odłączeniem czyli potrzeby przynależności i akceptacji mamy do czynienia z ironią sytuacji – to znaczy osoba doświadczająca lęku przed odłączeniem, motywowana potrzebą przynależności, podejmuje zachowania (wynikające z nałogowego używania telefonu), które lekceważą i zniechęcają do niej osobę, z którą mogłaby nawiązać relację i swoje potrzeby zaspokoić.

Do czego w takim razie może prowadzić mieszanka lęku przed odłączeniem i nadmierna aktywność w świecie mediów społecznościowych? Może go nasilać, może zwiększać poziom stresu w związku z obserwowaniem iluzji idealnego życia, kreowanego w sieci przez innych. Takie połączenie nie sprzyja też budowaniu relacji, ponieważ sprowadza je do świata wirtualnego. Z pewnością zwiększa też potrzebę kontroli nad tym niezwykle dynamicznym społecznym otoczeniem zarówno poprzez monitorowanie aktywności znajomych, tego co u nich aktualnie się dzieje i wynikający z tego wręcz przymus bycia na bieżąco jak i z drugiej strony budowanie swojego, atrakcyjnego wizerunku w sieci dla innych.

Kogo to zjawisko dotyczy najbardziej – to zdaje się być ważnym pytaniem, otóż stopień nasilenia lęku przed odłączeniem najwyższy jest w grupie wiekowej pomiędzy 15 do 34 rokiem życia.

Dla dorastającego człowieka poczucie przynależności do grupy i doświadczenie z jej strony akceptacji to niezwykle ważne, rozwojowe potrzeby, rówieśnicy stają się najważniejszą grupą odniesienia. Jednocześnie zaspokajanie przez nastolatków tych podstawowych potrzeb za pośrednictwem mediów społecznościowych może potencjalnie prowadzić do problemów związanych z nadużywaniem sieci.

Jaki jest sposób na lęk przed odłączeniem? Szukając pomysłów warto wrócić do podstaw – do tego co leży u podłoża lęku przed odłączeniem, czyli potrzeby przeżywania czegoś wspólnie z innymi. Kiedy ośmielimy się zaspokajać ją poprzez bezpośredni kontakt z drugim człowiekiem, jeśli zdecydujemy się na wyłączenie telefonu, być może uda nam się odnaleźć radość z odłączenia…